Małżoraczki (Ostracoda) to w większości niewielkie skorupiaki, liczące 2000 przedstawicieli, żyjących w wodach słonych i słodkich (stojących) a także podziemnych. Ich długość ciała wynosi 0,3-3mm.
W ciele małżoraczka zaznacza się członowanie, jest ono pokryte dwuskorupkowym pancerzem, wysyconym wapniem. Dwie części pancerza łączą się za pomocą więzadła znajdującego się po stronie grzbietowej, zaopatrzonego w mięsień zwieracz, który silnie przytwierdza obie powierzchnie. Na brzegach pancerza w miejscu połączenia znajduje się urzeźbienie odpowiedzialne za szczelne zwieranie obu części i jest cechą systematyczną. U małżoraczków jest siedem par odnóży, 4 to czułki występujące na głowie, 3 są odnóżami tułowiowymi.
W czasie poruszania uczestniczą obie pary czułków. Żuwaczki u pewnych gatunków są dobrze rozwinięte i pełnią funkcję odnóży krocznych. Szczęki w różnym stopniu rozrośnięte pomagają w powstawaniu prądów wodnych pod pancerzem, nieraz druga para ulega redukcji. Odnóża tułowiowe służą w poruszaniu się, wywoływaniu prądu wody pod pancerzem. W tylnej części ciała małżoraczka znajduje się tzw. furka czyli widełki ogonowe, które odgrywają pewną rolę przy poruszaniu, gatunkom dennym są pomocne przy kopaniu.
Małżoraczki należą do zwierząt rozdzielnopłciowych, charakteryzują się niewielkim dymorfizmem płciowym, niektóre przechodzą partenogenezę. Przemiana pokoleń nie występuje, po zajściu kilku pokoleń partenogenetycznych pojawiają się samce. Małżoraczki składają jaja na dnie zbiornika, na wodnych roślinach, skorupkach po ślimakach, piasku. Gatunki z rodziny Darwinulidae oraz niektóre Cytheridae wytwarzają jaja w komorze lęgowej, ruch kończyn zapewnia stały prąd wody. Jaja mają pokrój kulisty, ich średnica wynosi od dziesiątych do setnych części milimetra, są wyposażone w wiele substancji odżywczych.
Barwa jaj jest urozmaicona, od łososiowej i pomarańczowej do żółtej, szarej i białej. Jaja składane są w dużej ilości, zależnie od gatunku i cech osobniczych, najwięcej może być około 30 sztuk, najmniej kilka. Czas od złożenia jednego jaja do następnego wynosi od paru minut do kilkunastu godzin, a między poszczególnymi seriami jaj mija od kilku dni do kilku miesięcy. Przeobrażenie z jaj w larwy, ich czas rozwoju jest typowy dla wielu gatunków i zależny od temperatury (dla Cyprinotus incongruens w temperaturze 28-30ºC wynosi 2-4 doby a w temperaturze 9-11ºC trwa 14 dni, faza rozwoju w niższych temperaturach obejmuje kilka miesięcy). Rozwój larw ma różny czas trwania u wielu rodzajów małżoraczków i wynosi od 5 tygodni do 3 lat, wówczas przechodzą kilkakrotne linienie, ich miękkie ciało magazynujące wapń szybko twardnieje. Czas życia osobników dorosłych może wynosić kilka tygodni do 2 lat.
Pobieranie pokarmu u małżoraczków zachodzi na wiele sposobów. U Cytheridae występują aparaty gębowe kłująco-ssące, inne gatunki mają narządy gryzące, gatunki morskie oraz niektóre słodkowodne posługują się owłosionymi odnóżami w celu złowienia cząstek pokarmu transportowanych z prądem wody. Przecedzony pokarm stanowią bakterie, pierwotniaki, glony, sinice, wrotki, niepozorne skorupiaki, którym odżywiają się filtratorzy. Wiele spośród małżoraczków pobiera pokarm pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego (również detrytus). W sztucznych hodowlach przy braku pokarmu małżoraczki mogą polować na skąposzczety, rozwielitki, niekiedy narybek, które unieruchamiają i konsumują.
Małżoraczki poruszają się za pomocą pływania, łażenia na dnie i rycia w piasku. Podczas pływania posługują się czułkami, które są zaopatrzone w długie szczecinki. Poruszanie się zachodzi dzięki ruchom rzęsek po obu stronach ciała. Kierunek ruchu zmienia się za pomocą silniejszych uderzeń z jednej lub drugiej powierzchni. Przemieszczanie po podłożu odbywa się za pomocą biegania posługując się odnóżami, czułkami pierwszej pary i widełkami ogonowymi. Pazurki u odnóży zaczepiają o nierówności dna, u pewnych małżoraczków występują gruczoły, produkujące krzepnącą wydzielinę i powstają elementy zaczepu. Rycie w osadach dennych opiera się na kopaniu przy użyciu dwóch par odnóży, przednie poruszają się w górę i w tył, a tylne do dołu i do tyłu. Nieraz posługują się widełkami ogonowymi także przy kopaniu.
Większość małżoraczków występujących w wodach słodkich są zwierzętami dennymi, występującymi w związku z roślinnością. Można je spotkać w wielu typach zbiorników jak kałużach, zbiornikach przejściowych, torfiankach i gliniankach, jeziorach, stawach. Nieraz zasiedlają wody bieżące jak starorzecza, łachy, brak ich w potokach i strumieniach ze względu na prąd wody, a także w wysokich torfowiskach. Wśród małżoraczków występują osobniki eurytopowe oraz wyspecjalizowane odnośnie danego środowiska, rodzaju dna, roślinności. Pewne małżoraczki mogą poruszać się pod błonką powierzchniową wody, ustawione są wówczas stroną grzbietową w dół. Formy denne występują na powierzchni podłoża, drążą otwory w osadach dennych lub pływają na wysokości kilkunastu centymetrów. Jaja małżoraczków słodkowodnych są zwykle odporne na wysychanie, dotyczy to gatunków występujących w zbiornikach czasowych jak też w zbiornikach trwałych. Mogą przetrwać na czas kilkunastu miesięcy, jaja pewnego gatunku z rodziny Cyprididae utrzymały się przez 24-30 lat. Larwy i formy dojrzałe zagrzebane w mule zachowują się kilka miesięcy w anabiozie. Jaja i osobniki dorosłe wykazują odporność na przemarzanie.
Pokarm małżoraczków stanowią bezkręgowce wodne. Z kolei małżoraczki są pokarmem dla innych drapieżców tj. stułbie, wirki, larwy chrząszczy (kałużnicowatych), ryby, ptaki. Na małżoraczkach pasożytują pierwotniaki, tasiemce, przywry, skorupiaki, nicienie, kolcogłowy.
Małżoraczki wpływają na rozkład związków organicznych, w dużej ilości występują na liściach w wodzie, szczątkach organizmów wodnych, niektóre wchodzą w skład mezobentosu.
Małżoraczki zbiera się czerpakiem, w głębszych miejscach chwytaczami dna i przesiewa się przez sito, w studniach siatką planktonową. Można je konserwować w w 96% alkoholu, oznaczać w glicerynie. Przechowywane są w 75% alkoholu (formalina odwapnia). Hodowle prowadzi się w akwariach, jednak niewielkie rozmiary i denny sposób życia osobników, sprawiają że nie są zbyt powszechne.
